طراحی سایت

نام موسسه سفارش دهنده :

انجمن آثار مفاخر فرهنگی کشور

تاریخ سفارش :

تکنیک های استفاده شده :

طراح :

توضیحات :

یشینه انجمن آثار و مفاخرفرهنگی

در پاییز سال 1301 هـ . ش گروهی از رجال دانشور و علاقه ­مند  به آثار تاریخی برای نگه­داری و تعمیر ابنیه تاریخی و پاس حرمت یادگارها و مفاخر فرهنگی و هنری قدیم ایران گرد هم آمده و انجمن «آثار ملی» را  بنیان نهادند. بنیانگذاران انجمن حسن مستوفی ملقب به مستوفی­‌الممالک، حسن پیرنیا ملقب به مشیرالدوله، محمدعلی فروغی ملقب به ذکاءالملک، حسن اسفندیاری ملقب به محتشم­ السلطنه، ابراهیم حکیمی ملقب به حکیم الملک، عبدالحسین تیمورتاش ملقب به سردار معظم، فیروز میرزا ملقب به نصرت­ الدوله، حاج سید نصرالله تقوی و ارباب کیخسرو شاهرخ بودند. 

بدین ترتیب فعالیت انجمن در سال 1301هـ .ش مستند به  تصویب اساسنامه­‌ای 14 ماده­‌ای که نظامنامه آن در 21 ماده بود، آغاز شد.

دوره اول فعالیت انجمن (1301-1320 هـ . ش )

انجمن در نخستین دوره فعالیت خود که از سال 1301 هـ . ش آغاز شد و تا شهریور1320 هـ . ش ادامه یافت، به منظور پاسداشت مفاخر ایران به عنوان گامی ارزشمند نسبت به ساختن آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی اقدام نمود. همچنین مبادرت به تشکیل مجمع  بین­‌المللی به مناسبت بزرگداشت هزارمین سال تولد فردوسی کرد که در سال 1313 هـ . ش  برگزار شد. چاپ 8 عنوان کتاب درخصوص ابنیه تاریخی ایران و الواح تخت جمشید از دیگر فعالیت­‌های انجمن در این دوره بود.

ریاست انجمن را در این دوره ابتدا رضاخان سردار­سپه که آن هنگام نخست وزیر بود، به عهده داشت و چون در  21 آذر 1304 هـ . ش به سلطنت رسید، فروغی به ریاست انجمن منصوب شد که تا سال 1314 هـ . ش در آن سمت باقی ماند. ارباب کیخسرو شاهرخ نیز خزانه­‌دار و مدیر­عامل انجمن بود.

پس از برگزاری مراسم هزاره فردوسی، انجمن تا آذر ماه 1323 هـ . ش به دلیل تحولات سیاسی و نظامی که در ایران آن زمان رخ داده بود، از فعالیت باز ماند.

دوره دوم فعالیت انجمن (1323- 1357 هـ . ش)

انجمن در آذرماه 1323 هـ .ش با تلاش و کوشش دکتر عیسی صدیق، وزیر فرهنگ وقت و تصویب اساسنامه­‌ای جدید، دوره دوم فعالیت خود را آغاز کرد که تا سال 1357 هـ . ش و پیروزی انقلاب اسلامی ادامه یافت. طبق اساسنامه جدید اعضای انجمن به سه دسته تقسیم می­‌شدند:  اعضای مؤسس، اعضای عمومی و اعضای افتخاری.

حسن اسفندیاری ملقب به محتشم­‌السلطنه به عنوان رئیس هیـأت مؤسسین و علی­رضا قراگوزلو ملقب به بهاءالملک به سمت نایب رئیس انجمن انتخاب شدند و چون به موجب ماده 4 اساسنامه برای انجمن هیأت مدیره­‌ای در نظر گرفته شده بود، در 24 دی ماه 1323 هـ . ش هیأت مدیره به این شرح انتخاب شد:

علی­‌اصغر حکمت، رئیس، آندره گدار، نایب رئیس، تیمسار سرلشکر امان­‌الله جهانبانی، خزانه­‌دار و دکتر مهدی بیانی به ریاست دبیرخانه انجمن منصوب شدند. با مرگ حسن اسفندیاری در 5  اسفند 1323 هـ . ش، صادق صادق ملقب به مستشارالدوله، حسین علاء، علی­‌اصغر حکمت ، مهندس جعفر شریف امامی، دکتر عیسی صدیق، دکتر رضا­زاده شفق، مهندس علی صادق، حسین قدس نخعی، دکتر یحیی مهدوی و دکتر ذبیح­‌الله صفا به عضویت هیأت مؤسسین برگزیده شدند. آقای قدس نخعی نیز به سمت ریاست هیأت مدیره انجمن منصوب شد.

در بهمن 1335هـ . ش اعضای هیأت مؤسسین انجمن آثار ملی علاوه بر  مهرداد پهلبد، وزیر فرهنگ و هنر عبارت بودند از: مهندس جعفر شریف امامی، علی­‌اصغر حکمت، دکتر عیسی صدیق، حسین قدس نخعی، سرلشکر محمد­حسین فیروز، دکتر محمود مهران، دکتر غلامحسین صدیقی، حسن نبوی، مهندس محسن فروغی، دکتر ذبیح­‌الله صفا، مهندس منوچهر سالور، دکتر یحیی مهدوی، مهندس علی صادقی،سید محمد­تقی مصطفوی.

حسین قدس نخعی رئیس هیأت مدیره، مهندس محسن فروغی، نایب رئیس و سید محمدتقی مصطفوی خزانه‌دار بودند.

اهم خدمات انجمن در این دوره از فعالیت به این شرح بود:

1. ساخت بیش از 30 آرامگاه و بنای یادبود برای مفاخر ایران چون فردوسی، نادرشاه، سعدی، خیام، عطار، کمال­‌الملک، بابا طاهر، صائب تبریزی، شیخ روزبهان، سیبویه، ابوالحسن خرقانی، شاه شجاع، ابن یمین فریومدی، ابوالحسن بیهقی، اوحدی مراغه­‌ای و احداث بنای معظمی در گورستان تاریخی سرخاب تبریز در مجاورت بقعه متبرکه سید حمزه و آرامگاه شهید ثقه­ الاسلام تبریزی.

2. کمک به تعمیر بناهای تاریخی ایران در اصفهان، شیراز و خراسان.

3. طبع و نشر قریب به 142 عنوان کتاب و رسالاتی از آثار بزرگان ایران که غالبا صبغه­‌ای اسلامی داشتند و همچنین کتاب‌های مربوط به جغرافیای تاریخی شهرها و باستان شناسی.

سفارش به ساخت هفت طرح سیاه قلم از شعرا و دانشمندان ایران و همچنین 13 تندیس از جنس گچ، سنگ مرمر و برنز شامل مجسمه نشسته فردوسی (هدیه دولت ایران به دولت ایتالیا)، مجسمه نشسته فردوسی در باغ آرامگاه فردوسی در شهر طوس، مجسمه عظیم­‌الجثه نادر در باغ نادری شهر مشهد، مجسمه نیم تنه خیام در آرامگاهش در نیشابور، مجسمه نشسته خیام در پارک لاله تهران، مجسمه ایستاده فردوسی در میدان فردوسی در تهران، کتیبه نیم تنه برجسته از صورت کمال­‌الملک در آرامگاه ایشان در نیشابور، نیم تنه نادر شاه در موزه نادری آرامگاهش در مشهد، مجسمه امیرکبیر در ایتالیا، مجسمه یعقوب لیث صفاری در زابل، مجسمه  بوعلی سینا در میدان بوعلی سینا همدان و مجسمه سعدی در شیراز از آن جمله است. 

در این دوره به علت نداشتن محل ثابتی برای استقرار انجمن، مؤسسین انجمن درصدد تهیه ساختمانی برای اسکان دائمی بر­آمدند. لذا در سال 1346 هـ . ش حسینیه حسین پاشا خان ملقب به امیربهادر، وزیر جنگ عصر مظفری، واقع در بخش چهار سنگلج در محل معروف به سر پل امیربهادر، خیابان ارامنه (سرگرد بشیری امروزی) را به مبلغ شش میلیون و یکصد هزار ریال خریداری کردند.

مساحت خانه  امیربهادر که در سال 1318 هـ . ش به عنوان حسینیه بنا شده بود و یکی از زیباترین بناهای عصر قاجار به شمار می­رود حدود 3000 متر­مربع و دارای تالار بزرگ آیینه­ کاری، تالار بزرگ فوقانی، حوضخانه و اطاق­‌های متعدد است که در سال 1347 هـ  . ش تعمیرات و مرمت آن با رعایت شیوه اصیل قدیم انجام شد.

لازم به توضیح است که این ساختمان هم اکنون نیز محل استقرار انجمن در تهران است.

دوره سوم فعالیت انجمن (1373 هـ . ش تا کنون)

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با توجه به آنکه اکثر اعضای هیأت مؤسسین انجمن آثار ملی از افراد متنفذ رژیم پهلوی بودند، عملا امکان تشکیل و ادامه کار هیأت مزبور منتفی گردید و در ماه‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی دولت خود متکفل اداره انجمن آثار ملی شد . در این مدت به علت عدم فعالیت انجمن تنها تعدادی از کتاب­‌هایی که در قبل از انقلاب سفارش چاپ آنها داده شده بود و مشتمل بر دوازده اثر بود منتشر گردید. کتاب «نقض» تألیف عبدالجلیل قزوینی رازی، تعلیقات نقض (2 جلد) تألیف سید جلال­‌الدین محدث ارموی، «سکه­‌های ایران در دوران هخامنشی» تألیف ارنست بابلون، «سکه­‌ها، مدال­‌ها و آثار باستانی» ترجمه دکتر ملک‌زاده بیانی و دکتر خانبابا بیانی، «آثار باستانی و ابنیه تاریخی کرمانشاهان و کردستان»، «فردوس المرشد  فی اسرار الصمدیه»، «خوزستان و کهگیلویه و ممسنی»، «ارجان و کهگیلویه از فتح عرب تا پایان دوره صفوی»، «ظهور تیمور» تألیف عباس اقبال، «تاریخ ایرانیان و عربها» تألیف نولدکه ترجمه دکتر عباس زریاب خویی از جمله این آثار بودند. 

از دیگر فعالیت­‌های انجمن در این دوره تأسیس کتابخانه انجمن با یکصد و شش مجلد کتاب بود . با اهداء کتابخانه شادروان عبدالحسین بیات مشتمل بر 3146 جلد کتاب بر غنای کتابخانه انجمن افزوده شد. در همین دوران انجمن نسبت به خرید برخی از مجموعه های ارزشمند اقدام کرد . از جمله مجموعه­‌هاي ارزشمند و گران­سنگي كه انجمن مبادرت به خريداري آن كرد، «مجموعه خيام» بالغ بر 307 جلد كتاب و مشتمل بر کتاب‌های چاپي كمياب و مهم درباره خيام و رباعي­‌هاي او و ترجمه رباعيات او به زبان‌هاي مختلف و نسخه ای از ترجمه فيتز جرالد.

در سال 1365 هـ . ش با توجه به بررسي­‌های  مفصل شوراي فرهنگ عمومي و تشخيص ضرورت انتظام بخشيدن به امر معرفي و بزرگداشت سرآمدان و مفاخر اسلام و ايران تصميم گرفته شد كه انجمن آثار ملي با تغيير مختصري در وظايف و تغيير در نام به «انجمن آثارو مفاخر فرهنگي» شروع به فعاليت مجدد نمايد.

پيشنهاد مزبور از طريق وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي به رياست شوراي عالي انقلاب فرهنگي ارائه شد و سرانجام طي جلسات 124 و 128 شوراي عالي انقلاب فرهنگي مورخ 66/06/31 و 66/07/21 رئوس اصلي اساسنامه جديد انجمن آثارو مفاخر فرهنگي تصويب شد. پس از آن  اقدام مؤثري در مورد راه اندازي انجمن به عمل نيامد تا اينكه در نيمه دوم سال 1370 هـ .ش اعضاي تكميلي هيأت امناي انجمن به تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي رسيد و از سوي وزير  فرهنگ و ارشاد اسلامي مدير اجرايي انجمن براي راه‌اندازي آن تعيين گرديد.

با اين وجود، انجمن تا سال 1372 هـ .ش  فاقد هرگونه اعتبار جاري براي انجام فعاليت­‌ها و وظايف محوله خود بود و تنها بر اساس مساعدت­‌هاي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي و كمك ارگان­‌ها و شخصيت­‌هاي مختلف بود كه توانست اقداماتي جهت راه اندازي انجمن شكل گيرد.

در طي اين مدت، عمليات بازسازي و تعمير ساختمان تاريخي انجمن به همراه طراحي و اجراي پروژه توسعه كتابخانه انجمن صورت گرفت. لذا فعاليت رسمي و عملي انجمن آثارو  مفاخر فرهنگي پس از مصوبه جلسه 258 مورخ 73/06/01 شوراي مشترك و تأييد شوراي عالي انقلاب فرهنگي در جلسه 338 مورخ 73/06/29 و تصويب متمم اساسنامه پس از گذشت وقفه­‌ای طولانی در سال 1373 هـ . ش آغاز شد.

در نخستين گام، اعضاي هيأت امنا، هیأت مديره، رئیس هیأت امنا و هیأت مديره انجمن معرفی شدند. 

دین ترتیب، انجمن دوره­‌ای جدید از فعالیت­‌های خود را آغاز کرد.